Eenzaamheidssurvey in Vlaanderen: ook een ‘Goeiendag’ doet ertoe
Thomas More werkte mee aan grootschalig onderzoek
Meer dan één derde van de Vlaamse volwassenen voelt zich eenzaam in 2024. Dit blijkt uit een grootschalige survey van KU Leuven, Thomas More en VUB. In tegenstelling tot eerder onderzoek dat vooral focuste op individuele riscofactoren van eenzaamheid, werd in deze bevraging gelet op de impact van de woonomgeving. Personen die positief staan ten opzichte van hun buurt voelen zich in mindere mate eenzaam. De onderzoekers roepen dan ook op om van buurten plaatsen te maken die verbondenheid en sociale cohesie stimuleren.
37% van de volwassenen in Vlaanderen voelt zich eenzaam in 2024, waarbij 31% zich soms eenzaam voelt en 6% vaak. Dit blijkt uit een survey bij 3756 Vlamingen die met steun van het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek werd afgenomen door HIVA (KU Leuven), Expertisecentrum Zorg & Welzijn (Thomas More) en SARlab (VUB), in het kader van het Strategisch Basisonderzoek ‘Eenzaamheid en de buurt’.
“Hoewel eenzaamheid een subjectief en persoonlijk gevoel is, heeft het een bijzonder grote maatschappelijke impact”, aldus projectcoördinator Jasper De Witte (HIVA KU Leuven). “Studies tonen aan dat eenzaamheid samenhangt met minder vertrouwen in anderen en een lagere politieke participatie. Naar schatting leidt ‘eenzaamheid’ in België jaarlijks tot 3,2 miljard euro aan kosten voor medische zorgen. We hebben er dus allemaal baat bij om eenzaamheid aan te pakken.”
Eenzaamheid is van alle leeftijden
Eenzaamheid wordt dikwijls verbonden aan ouderen maar uit de survey blijkt eenzaamheid van alle leeftijden te zijn. Eenzaamheid komt zelfs het meest voor bij 18 tot 24-jarigen: 57% van deze groep voelt zich soms tot vaak eenzaam, ten opzichte van 35% bij 75-plussers. De groep 55 tot 74-jarigen voelt zich het minst eenzaam. “Eenzaamheid heeft een grote maatschappelijke impact, toch mogen we eenzaamheidsgevoelens niet problematiseren”, vertelt professor Tine Van Regenmortel (HIVA KU Leuven). “Iedereen voelt zich wel eens eenzaam en 80% van de bevraagden gaf aan dat eenzaamheidsgevoelens na enkele dagen overgaan. Pas wanneer die gevoelens lang duren en intens zijn, is het belangrijk hulp te zoeken.”
Sociale relaties als buffer tegen eenzaamheid
3% van de Vlaamse volwassenen heeft niemand om intieme of persoonlijke zaken mee te bespreken. In deze groep liggen de eenzaamheidscijfers het hoogst (41% soms, 25% vaak). Maar niet alleen hechte familie- of vriendenbanden zijn een belangrijke buffer tegen eenzaamheid, ook alledaagse contacten in je buurt maken een verschil. Personen die meermaals per week buren, kennissen of vreemden begroeten op straat of contact hebben met winkelpersoneel (kapper, bakker), geven aan zich minder vaak eenzaam te voelen.
Een voorbeeld: 60% begroet buren meermaals per week. In deze groep voelt 69% zich (bijna) nooit eenzaam ten opzichte van 44% bij personen die hun buren (bijna) nooit begroeten.
Dezelfde trend wordt gezien bij wie aangeeft een ‘goed contact’ te hebben met zijn buurt. Bij de groep die contacten met buren als “slecht” beoordeelt, rapporteert 53% zich soms tot vaak eenzaam te voelen. “Dit onderzoek toont aan dat eenzaamheid niet alleen afhangt van hechte relaties. Ook losse contacten in de buurt, een simpele, korte babbel of ‘goeiendag’, en een algemeen gevoel van sociale cohesie, hangen samen met eenzaamheid. Wij doen graag een warme oproep om van buurten verbindende plaatsen te maken die verbondenheid en sociale cohesie stimuleren”, besluit De Witte.
Enkele cijfers op een rij
- 37% van de volwassenen voelt zich soms tot vaak eenzaam in Vlaanderen.
- Eenzaamheid raakt zowel oud als jong, en is zeker niet iets “van de oude leeftijd”: 57% van de jongvolwassenen (18-24 jaar) voelt zich soms tot vaak eenzaam in Vlaanderen.
- Eenzaamheid moet niet steeds geproblematiseerd worden. Iedereen voelt zich wel eens eenzaam. Eenzaamheidsgevoelens gaan in de meeste gevallen dan ook snel over en zijn licht qua intensiteit: in 80% van de gevallen duren eenzaamheidsgevoelens maximaal enkele dagen, en in 75% van de gevallen zijn eenzaamheidsgevoelens licht tot matig qua intensiteit. We maken ons wel zorgen over de personen waarbij de eenzaamheid intens of chronisch is (bij 12% duren eenzaamheidsgevoelens enkele maanden of langer).
- Eenzaamheid is ongelijk verdeeld, onder meer naar werksituatie, relatiestatus en huishoudsituatie.
- Personen die positief staan ten opzichte van hun buurt voelen zich in mindere mate eenzaam.
Meer informatie
Met het vierjarig Strategisch Basisonderzoek “A Lonely Planet” onderzoeken HIVA (KU Leuven), Expertisecentrum Zorg en Welzijn (Thomas More) en Sarlab (VUB) de relatie tussen de woonomgeving en eenzaamheid. Dit is relevant omdat er tot op heden weinig bekend is over de impact van fysieke en sociale buurtkenmerken (zoals openbare parken, openbaar vervoer, toegang tot huisvesting) op eenzaamheid. Dit project is innovatief omdat het specifiek ingaat op de verschillende dimensies van eenzaamheid (emotioneel, sociaal en existentieel) en van de buurt (fysiek en sociaal) bij volwassenen van alle leeftijden. Dit project maakt gebruik van een mixed-method design waarbij we kwantitatieve en kwalitatieve onderzoeksmethoden combineren. Zo vullen we een uitgebreide literatuurstudie aan met go-along interviews, focusgroepen, lerende netwerken, verdiepende buurt-casestudies en een grootschalige survey.
Dit project wordt mogelijk gemaakt door het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek. De onderzoeksresultaten zijn beschikbaar op https://eenzaamheidendebuurt.be/