“Ook mensen die maar drie uur per dag of per week werken, kunnen een waardevolle bijdrage leveren aan de samenleving”
Onderzoeker onder de loep Dorien Vandenborre
Als logopediste specialiseerde Dorien Vandenborre zich in neurogene communicatiestoornissen. Als onderzoeker focust zij op communiceren met mensen met een niet-aangeboren hersenletsel. Dorien: “Alles wat met onze hersenen te maken heeft, boeit mij mateloos.” Waarom? Dat lees je hier.
Een hersenletsel krijg je niet weg
“Het menselijk brein weegt iets meer dan een kilogram. Niet veel dus en het fascineert me enorm dat zo'n klein orgaan zo'n grote impact kan hebben op iemands zijn. In mijn onderzoek focus ik op mensen met een niet-aangeboren hersenletsel, na een beroerte of na een verkeersongeval. Zo’n letsel heeft een enorme impact op hun communicatie.
Als logopedisten maken we een onderscheid tussen communicatie, taal en spraak. Bij spraak gaat het effectief om de motorische uitvoering. Mijn passie ligt eerder bij de twee andere: taal en communicatie. Taal houdt in dat je in je hoofd op zoek gaat: wat wil ik zeggen, welke woorden kies ik daarvoor en hoe zet ik die woorden in een juiste zin? Communicatie is nog een stap verder: kan ik met die zinnen een logisch verhaal maken en kan ik dat verhaal aanpassen aan mijn publiek?
Volledig herstellen van een hersenletsel kan niet. Toch moet het de ambitie zijn om iemand zo ver mogelijk te ondersteunen in zijn herstel. Zelfs al verbetert iemand maar 2%, dan zorgt net die 2% er misschien voor dat iemand mondeling een brood bestelt bij de bakker in plaats van het zonder te spreken te halen in de supermarkt. Of dat iemand de stap naar werk durft te zetten. Met mijn onderzoek wil ik iets bijdragen om deze mensen te versterken."
"Volledig herstellen van een hersenletsel kan niet. Toch moet het de ambitie zijn om iemand zo ver mogelijk te ondersteunen in zijn herstel."
Een hersenletsel hoeft niet het einde te betekenen van een actief beroepsleven
"Nu focus ik op ‘Werken na hersenletsel’. Hoe kunnen zorgprofessionals snel na het hersenletsel al aandacht hebben voor arbeid? En hoe kunnen ze iemand zo goed mogelijk voorbereiden op terugkeer naar werk en ondersteunen opdat die werkhervatting duurzaam verloopt? Dat gaat om veel meer dan alleen logopedie. Ook andere zorgdisciplines zijn betrokken.
Zo werken collega's Tessa Delien als ergotherapeut en Katrien Vermeulen als arbeidspsychologe van het revalidatiecentrum UZ Gent mee. Daarnaast zitten in de adviesgroep enkele gespecialiseerde tewerkstellingsdiensten (GTB en GOB). Ik heb weinig kaas gegeten van arbeidswetgeving en vervangingsinkomens, het domein van de mensen van die tewerkstellingsdiensten. Omgekeerd weten wij veel over een niet-aangeboren hersenletsel. Het gezamenlijke doel is de persoon zelf beter voor te bereiden op arbeids(re)integratie en de omgeving rondom die persoon te versterken.
Of iemand terug aan het werk kan, hangt af van de aard en de ernst van het hersenletsel. Het moeilijke en boeiende daaraan is dat een hersenletsel vaak onzichtbare gevolgen heeft. Sommigen hebben bijvoorbeeld meer moeite om zich te concentreren, waardoor het lastig werken is in een landschapsbureau. We moeten afstappen van het idee dat een voltijdse job altijd en voor iedereen het hoogste goed is. Ook mensen die drie uur per dag of drie uur per week werken, leveren een waardevolle bijdrage aan de samenleving."
Als logopedist ben je de dj van de fuif
"Wat ik onderzoek, gebruik ik als docent ook in mijn lessen. Zeker met specifiek logopedisch onderzoek gaat die vertaalslag makkelijk. Mooi voorbeeld is ons onderzoeksproject CommuniCare, waarin we zorgprofessionals ondersteunen om vlotter te communiceren met mensen met een hersenletsel. We wilden workshops geven in zorginstellingen, COVID-19 besliste anders.
Nu geven we workshops aan toekomstige zorgprofessionals: studenten verpleegkunde, psychologie en ergotherapie. Dat is waardevol, vooral omdat aan die workshops mensen met een chronische afasie deelnemen. Studenten ondervinden zo dat elke persoon anders is, zoals jij en ik anders zijn. En dat je als zorgprofessional creatief moet zijn. Ik zeg studenten vaak dat je als logopedist de dj bent van de fuif. Jij bedient het mengpaneel, schept de sfeer, kiest de muziek en krijgt/houdt zo de persoon aan het dansen of aan het communiceren."
"Ik zeg studenten vaak dat je als logopedist de dj bent van de fuif. Jij bedient het mengpaneel, schept de sfeer, kiest de muziek en krijgt zo de persoon aan het dansen of aan het communiceren."
Over een fietshelm en een fluohesje
"Door dit werk sta ik wel bewuster stil bij dingen. Tegelijkertijd relativeer ik makkelijker als iets fout loopt. Zoals bijvoorbeeld ergens te laat komen: dat is vervelend, maar het is niet meer dan dat. Daar moet je dan creatief en flexibel mee omgaan, maar tegelijk besef ik dat het niet voor iedereen evident is om snel te schakelen. En ja, als ik ga fietsen, is het met fietshelm en fluohesje. Mijn kinderen lachen daarmee, maar ik heb genoeg mensen gezien die net die ene keer geen helm op hadden en bij wie het fout is gelopen. Anderzijds relativeer ik ook dat: het is niet omdat ik een fietshelm en een fluohesje aanheb, dat er niets kan gebeuren."
Interdisciplinair samenwerken is interessant
"Interdisciplinair samenwerken, ik vind dat we dat nog te weinig doen. Nog te dikwijls wordt er gedacht in hokjes: de ergotherapeut doet dit, de logopedist dat... Terwijl het om dezelfde persoon gaat. Het zou logischer zijn als je samen met de persoon en samen met andere zorgprofessionals naar iemands mogelijkheden kijkt en samen probeert die te optimaliseren. Ook in onderzoek is interdisciplinair samenwerken ongelooflijk waardevol. Zo werk ik mee aan ‘Mind Tour’, een onderzoek om musea toegankelijk(er) te maken voor mensen met een mentale beperking. Dat doe ik samen met collega’s van toerisme en van Space & Service Design en elk van ons bekijkt dit onderwerp met een totaal andere bril. Samenwerken met mensen uit andere disciplines helpt om je blik te verruimen."
dr. Dorien Vandenborre