Van een stookolieketel naar een warmtepomp: expertisecentrum Energie onderzoekt of het overal kan

Door de stijgende energieprijzen zijn meer en meer mensen op zoek naar alternatieven. Zo'n alternatief is een warmtepomp. Maar hoe begin je daaraan? Is het in elke woning mogelijk? Wat is het prijskaartje? En waarom zou je voor een warmtepomp gaan?

In opdracht van ODE vond Kenniscentrum Energie een antwoord op al die vragen. Dat onderzochten ze aan de hand van een Belgische woning die ze als referentie gebruikten. Die referentiewoning is gebouwd tussen 1946 en 1970, heeft 236m² vloeroppervlakte, heeft een stookolieketel van voor 1985, heeft geen ventilatiesysteem en is niet geïsoleerd. Bovendien is de EPC-waarde (energieprestatiecertificaat) van deze woning F, wat de slechtst mogelijke score is.

Wat is een warmtepomp?

Een warmtepomp is een systeem dat warmte of koelte haalt uit de grond, de lucht of water. Om die warmte of koelte op te pompen heeft een warmtepomp enkel elektriciteit nodig en dat zorgt ervoor dat je je huis kan verwarmen of koelen zonder afhankelijk te zijn van fossiele brandstoffen.

Waarom zou ik mijn huidige stookolieketel vervangen door een warmtepomp?

De overheid wil weg van fossiele brandstoffen en daarom komen er ook steeds strengere regels rond energie in je woning. Zo is het vanaf 2022 bijvoorbeeld niet meer mogelijk om bij bestaande woningen nieuwe stookolieketels te installeren. Ook is vanaf juli 2022 de kostprijs van een aardgasaansluiting bij nieuwbouwwoningen sterk gestegen. Bovendien moet je wanneer je een woning koopt met EPC-label E of F, binnen de 5 jaar na aankoop verplicht renoveren.

Op zich is een goed EPC-label een goede match voor een warmtepomp, want die kan optimaal functioneren in een goed geïsoleerde woning én zorgt bovendien zelf voor een betere EPC-waarde.

Een warmtepomp is duurzaam. Een groot deel van de warmte wordt uit de omgeving gehaald, bijvoorbeeld uit de lucht of uit de bodem. Ze leveren dus meer energie op dan ze nodig hebben. Dat hoge rendement zorgt ervoor dat ze ondanks de huidige prijzen voor elektriciteit, toch een goed alternatief vormen. Bovendien zorgt dat rendement en het gebruik van elektrische energie voor een sterke daling van de CO₂-uitstoot.

Je zou het misschien niet meteen afleiden uit het woord zelf, maar een warmtepomp kan ook koelen. Nu we opkijken tegen steeds vaker voorkomende hittegolven, kan dat zeker van pas komen. Warmtepompen kunnen ook verbonden worden met een slim systeem en zo via energiemanagers of zelf, slim omgaan met de beschikbare energie. Ten laatste is de levensduur van een warmtepomp minstens even goed als die van andere systemen en is er minder vaak en minder intensief onderhoud nodig dan bij stookolieketels.

Kan dit in mijn woning?

Er zijn twee zaken waar je zeker rekening mee moet houden als je een warmtepomp in je woning wil installeren.

Ten eerste werkt een warmtepomp het best in combinatie met een afgiftesysteem op lage temperatuur. Dat wil zeggen dat de temperatuur in de buizen van je verwarming laag blijft, maar door een groter oppervlakte te gebruiken, is het even warm in de woning als bij radiatoren. Eventueel kan je ook met radiatoren met een afgiftesysteem op hoge temperatuur werken met een warmtepomp. Over de verschillende opties lees je hieronder meer.

Een tweede belangrijke aandachtspunt is het warmteverlies in de woning. Hoe beter de isolatie van je woning, hoe lager je warmteverlies. Hoe lager dat ligt, hoe minder je warmtepomp moet werken, hoe minder elektriciteit je nodig hebt en hoe lager de kosten zijn.

Moet jij het bij die twee voorwaarden laten afweten, dan kan je toch nog steeds een beroep doen op een warmtepomp. Zo bestaan er ook hybride warmtepompen. Dat betekent dat de stookolieketel of gasketel gebruikt wordt als back-up. Wanneer het dan buiten erg koud is en de warmtepomp alleen kan niet zorgen voor de gewenste binnentemperatuur, springt de stookolieketel of gasketel bij.

Wat moet ik doen met de huidige radiatoren in mijn woning?

Zoals gezegd werkt een warmtepomp het beste wanneer je warmte afgegeven wordt op een lage temperatuur. In standaard radiatoren circuleert water van erg hoge temperaturen, tot wel 90°C. Welke temperatuur dat exact is, kan je zelf achterhalen. Vaak kan die temperatuur in de verwarmingstoestellen naar beneden gehaald worden, bijvoorbeeld door extra isolatie. Hoeveel je kan zakken, kan je zelf onderzoeken door de temperatuur in je radiator te verlagen en te kijken tot welk punt het comfortabel blijft. Doe dit zeker samen met een installateur.

Wanneer je bestaande radiatoren met een lagere aanvoertemperatuur niet genoeg warmte produceren, zijn er nog andere oplossingen. Zo kan je ventilatoren onder je radiator plaatsen die ervoor zorgen dat er meer warme lucht uit je radiator wordt gehaald en je huis ook warmer aanvoelt. Je kan er ook voor kiezen om ventilo-convectoren aan te sluiten op bestaande radiatorleidingen. Die toestellen verspreiden warme of koude lucht in je woning en werken op een erg lage aanvoertemperatuur. Het rendement is nog beter wanneer je kan overschakelen op vloerverwarming, wandverwarming of plafondverwarming.

Welke soort warmtepomp moet ik dan kiezen?

Een warmtepomp haalt warme uit de omgeving. Dat kan uit de bodem, het grondwater of de lucht. We spreken dan over een geothermische waterpomp, een lucht-water warmtepomp en een lucht-lucht warmtepomp.

De geothermische warmtepomp haalt zijn warmte of koelte uit de grond. Dat is een duurdere optie op vlak van installatie, maar hij blinkt uit op alle andere vlakken. De lucht-water warmtepomp is gemakkelijker te installeren, maar maakt wel wat lawaai. Een lucht-lucht warmtepomp is vergelijkbaar, maar levert iets minder comfort.

Welk prijskaartje hangt daaraan vast?

Isolatiekost

Het prijskaartje heb je zelf wat in de hand. Zo kan je je dak, ramen en gevel isoleren. Hoe beter je isoleert, des te beter je warmtepomp werkt, maar ook des te hoger de isolatiekost. Je kan bijvoorbeeld je muren laten isoleren door de spouw te vullen, dat is de ruimte tussen de binnen- en de buitenmuur. Of je kan de gevel volledig isoleren langs de buitenkant. Dat kost meer, maar zal ook beter isoleren en dus op langere termijn net kosten besparen.

Naast isoleren, kan je er ook voor kiezen om je type verwarming aan te passen en te gaan voor een verwarming of lage aanvoertemperatuur. Leg je bijvoorbeeld vloerverwarming, dan kan je het rendement van je warmtepomp sterk verhogen.

Check de subsidies

De overheid wordt steeds strenger voor fossiele brandstoffen, maar komt daar ook in tegemoet. Zo kan je rekenen op een aantal steunmaatregelen wanneer je gaat voor een duurzaam alternatief zoals een warmtepomp.

Ook voor isolatie kan je premies aanvragen. Dat kan vanaf oktober 2022 via 'Mijn Verbouwpremie.'

Welke concrete bedragen jij kan verwachten, vind je hier terug.

Energiekosten

Vanaf 2023 zal de rekening van je elektriciteit gebaseerd worden op capaciteitstarieven. Dat wil zeggen dat hoe hoger je piek ligt in het verbuik van elektriciteit, hoe hoger je rekening. Daarvoor werd die gebaseerd op hoeveel elektriciteit je effectief verbruikte (kW), maar nu gaat het om je afname van het net (kWh) en wordt er gekeken naar de hoogste piek per maand.

Zoals gezegd, werkt een warmtepomp op stroom en heb je hier dus extra elektriciteit voor nodig. Toch kan je vermijden dat je piek hoger wordt. Dat kan op basis van slimme sturing. Zo kan je onder controle houden dat er niet teveel toestellen tegelijk stroom verbruiken. Een warmtepomp kan je dus ook af en toe uitschakelen wanneer je hier rekening mee houdt. ​

Ook dynamische tarieven worden geïntroduceerd op de energiemarkt. Bij dit systeem verandert de prijs van uur tot uur en verbruik je dus best energie tijdens de uren met een lage prijs. Ook dan kan je je warmtepomp even uitschakelen tijdens de duurste momenten van de dag en zal die toch nog een voldoende comfort blijven geven.

Wil je meer weten over het vervangen van een stookolieketel door een warmtepomp?

Neem dan een kijkje op de website ​ of neem contact op met Nickey Van den Bulck via [email protected]

Het volledige rapport over deze studie vind je hier.